9- DERS’A NO’YIN -9-

RENG :

 

Hot hxew rén xuıserı ést. Sia, Suır, Sıpi, Zer, Kuıhı, Lil o Qehxwı İn réng xuıseré. Tieniu kerde in rengunra se hxew zédier rengunı véjyen wertı.

 

Duarmalé mad çıg est renguné xuıra xuı nişu dun. Ma in çiyu renguné yınra o vıraşté yınra m ayın şınasnén o yo numı nunpa.

Buéyı: pel o tualé dar’ra, vaşıra, her’ra vırazyen. 

Buéyı hxeyat insunid renguné nişu dun. İnsu ın maddıra hxeyat xuı rengnen. 

1- Kıncun xuı rengnen

2- Kiyun xuı rengnen

3- Fıraqun o tefalun xuı rengnen

4- Çigo hxeyat xuıd ca duncı pioré yın reng dun cı

5- İnsun edebiyat xuı pé rengu şirna

Hxeyat mad reng çinébin se sébin? ….

Ri duinya renguné nebatira ben şéni. Yo ruehx yen ri duinya. Zunayé ma pé in renguni ben şa.

TONÉ  RENGU 

 

              

Muer : kuıhıyın nişu diyen. Bınéna gırun rengen.

Qer/ı: sia, çil sia

Kew/ı: tiennu kerdé kuıhı, sıpi, suır’ra renguné bin qırıké zaraj.

Kıllı: renguné kılé adir

Qil/ı: alérdé lil (y.lilli)

Béj: bej

Maun: maun

Pemı: pembı

Buerı : buezı, akerdé renguné kestani

Suırı:  Suırla

Cıvit: çivit

Gewr/ı:  welı (kumral)

Mınewşı/e: renguné ispirto 

Zerguı / zerguıni: suırı, lili, zerdi’ra yo renguni. Tienniukerdé renguniyé nebat

Kıhı/o guıretı: guırté eızmun

Çivit: nizdié kuıhi. 

Lekmı: belek ( belekın)

Zé tuıni: siayé zétuın, çil sia

Kewı / Kewz/ı: renguné kepuiş, kéw.

Kıllo/e: tayék sıpi, siıpié kılé adir.

Çeqer/ı: çakır

Bellek: belekın, sia, bez yaz sıpi, renguné belekin 

Simı/e: “quırşuni”, zivkı 

Kılwı/e: surayé şefeq. “kızılımsı”Qır: gıruné buéz. Bie renguné tabiyat

Deqayi/ı: deqnayı, 

Qır belek: beleké siay o sıpi

Qeylıkı/e: tienniukerdé réng sıpi o lilawi

Çeqer: suırla, renguné çeq.

Sim: renguné sim o zif- (kurşun)

Zerdek: sıpi o zéri

Zerdenı/e: zerduni

Zerdé kılé adir. 

Zerdé limuın: renguné limuın 

Zıncar/ı:  lilé sıfir, (bakır yeşili, koyu yeşil)

Gor: suır, kuıhı o sıpi tienniu kerdé yın. “Bıza gor”     

Akerdé rengu  çanég ço vaj ben’a. Akerdé rengu zaf yın ma hema ninuışt. Iné ser gera ço niun şarid vınır o extiarunra bımuıs o bınuıs.

               İkéz ma buéyıkerdi ser yo çan qalu bınuıs.

Kalkerdış:

Ø -Eıli şıma ké xuı buéyı kerd?

Ø Niéxér ma hema ké xuı buéyı nikerd. Ma hema buıéyı begum nikerd ayra.

Ø Tuı guerı zeré kiyir kum yo rengunı hol ma pırıd?

Ø -Mı guerı renguno akerdı pırıdin. Renguno akerdı ruaşni dun zerır. Rehx çéw pé ben’a.

Ø Maz otır ğıyalé la ma hema qerar cı nido. 

Ø -Tı mı persén se, ez vun mınawı- (wadı) yo reng pırıdin, eıywun, hxoş, qıb, zalaw o cé kenéf yo reng prıdin. Arısxı wa yo rengıb.

Ø Tı hol vun. Hım çido otirin ço bık çim çéwiz niqéfliyén, çımuniriz hol yen.

Ø -Renguno gırun zeré kiyir nişın. 

Ø Ez mınawé xuı renguno akerdı dunpırı. Yoz ez yo gueşé mınawé xuıd tıftun cengıra yo gueşo hol vırazen. tir, tirkemun, tueğ, nalçıx, guırz, tuérzin, zengené ceng, pallı, 

Tuı ké xuı buéyı kerd ?.....................................................

Yın ké xı buéyı kerdıb.

Yı ké xuı buéyı kerdin.

Hxewş bun buéyıkerdı daha hol xuıyen.

Tuı guerı ço kumyo gengunı tevér bunirid hol ésen?....................................................

Mı guerı buéyé zere kiyi akerdıb daha hol ésen.

Renguné eızmin kuıho.

Renguné ri aırd kawın. Kawı renguno tieniukerdo. Pioré rengunra réng tedı ést.

Réng pél daru lil. Réng Vılé daru suır, sıpi, zer, mur o akerdé rengunra ést. 

Dar vılla sıp’iz kena’a, vıllla suır’iz kena’a, vıla zer’iz kena’a. O rengunun binun’raz vil dar ést.

Vılé sayyer kum rengırawa ?................................

Vılé hxenaryer kumyo rengırawa?............................

Vılé alıncyer kumyo rengırawa ?..............................

Wuısar umı aırd rengunı dun.

Renguné zımıstun sipiw.

Renguné umnun kawiw. Pioré rengu ın bıharıd xuı xuiynén- ésnén.

Renguné payiz zeren. Pél dar zeren. Vaş ben wuışk wuiz zeren. Ri her o kera qehxwın.

Ri awk akiw. Renguné awk hxewlien. Awk tayibse akina. Zaf o şayib kepuışena sıpiena. Awk vınertéb o guélib se aki o lili duna. Awk dengızınibse hxewza akérdi xuiyenaç

Temaşı bık ri awkıd hxeyat xuiyen

Temaşı bık ri aırdid insu xuiyen

Temaşı bık ri eızminıd tij xuiyen’a

Temaşı bık germé zérid guıl xuiyen’a

Reng: …………………

Rengın:……………………….

Rengunın:……………………………

Rengunı :…………………………….

Rengunayé:…………………………..

Rengunayi:……………………………..

Rengın niu : ………………………………..

Reng da :……………………………………

Reng dun :…………………………………..

Renga :……………………………………………

Ni rengen :…………………………………………..

Réng xuı nişu da! : …………………………………..

Réng xuı nimuejnen çéw ! :………………………………….

Şı rengıra reng ! :……………………………………………………..

Réng çéw gera beluıb ! :……………………………………………

Her yo rengunı xuıd yo çi muejnenra :…………………………………

Aya dar rengına.

Aya dar rengın’a ?..............................................

O bu, bie rengın. O kiye, tevér yı bie rengın. Çido rengın hol xuıyen. 

Çido bie rengı hol ni xuiyen, hol nésen.

Tevér ké şıma rengın ? …………………………….

Tevér ké yın………………………………………..

Tevér kiyi………………..buéyaxık.

Eıywuné ké şıma kum yo renga ?...........................................

Qıb, zalaw o kenef o reng bén. İn hirı hemiz tedı awk esta. Çé awin o helmin ayra buéyax yın gera awk untı niéb.

Qarşi iniun şıma bınuisin. 

Herra siay

Herra gor

Herra sıpi

Herra suır

Herra lil

Herra axpin qehxvın xuiyena. Ina herrıd ziraat hol yen. 

Herra siay’idiz ziraat hol yen. Ina her, ço gera sil dıwaru berzcı.

Herra buez teda çiz af niyen.

Herra gor, herra suır, herra lil, herra sıpi madeyına ayra in rengunıd ziraat hol niyen.

Zıbil vaş o dariz puiyen ben her. Herra inayınıd hol ziraat wuırzen. O holiz mehxsuıl gen. 

Herré reşık’iz siaya. Ina herıd ziraat hol niyen. Tij pırıd wuışkıb o ço sıl yaz zıbıl berz cı awaxt dar o ziraat tedı hol yen. 

Ziraat awkıniz est o bejiz est.

Ziraat béj, payiz yaz wuısar ro rumyen. Awké xuı varunra gen.

Ziraat awkın payizra hxeta, wuısar o unmnun hirı bıharunidiz rumyen. O pé awkdayış o varun zerguiyen.

Dariz inawa.

Adar béj esta o dara awın esta.

Dara béj: sunziyer, mazyer, biyer, bir enguır o daré yé, …

Dra awın : sayyer, alincyer, salıncyer, muiryer, qewax, vindiyer, gendar,...

Dara hım awın o hım béj : guazyer, tuiyer, ….. dar inayin qıjéd awk diyen bi pil rıstım kerd xuerı se hin awké xuı bınd uncén xuı hxetan payiz pé idarı kén.  

Renguné sual çiu ?

Renguné ardu çıtaw ?

Réng nun sénin?

Awk, sual o ardu yo cad ço tieniuk bıalaw séni yo rengunı gén ?

Renguné aşm séni xuiyen?

Réng çérm insun sénin?

Çan hxew réng xuıserı ést?     

Şew renguné eızmin sénin?

Ésayé tijıd çan hxew rén xuıyén?

Réng; çımun mad séni mara ésén ?

mad