Üyelik Girişi

DERS’A ÇARIN (4)

DERS’A  ÇARIN  (4)

 

 

IIMLI / İMLI  : İMLA

 

-          Abırnek, bırnek, kesmı/e: /   kesme işareti ( / )

-          aker  ( )  :  parantez işareti (b. Qewsi, nenquık, nenquarra)

-          akera kıştın, piç / pieç : köşelei parantez (b. Qewsa kıştın, qewsa quıncuni )

-          astık: (*) yıldız işareti

-          cuı :  (-)satır aralarında ve satır sonuna sığmayan sözcüğün devamını belirtir. ( - ), devam anlamını verir satır içinde ve konu içersinde farklı anlamları belirtmek için kullanılır

-          çığziya  derg: ( ____ ) uzun çizgi satır başlarında ve içinde kullanılır.( b. çızgıya derg)

-          çızğıya dekın: (-) satır başlarında kullanılan konu başlıklarında sonra kullnılır.noktalı çizgi ( .-) ( b. çızgıya nuektın)

-          debestı : bağlı

-          dexıl : “,” vürgül (b. Pahnık )

-          deq o dexıl: ( ; ) noktalı virgül ( ; ) ( b. nuık o qıç/ı, deq o dexıl)

-          deq riezı (…): sıralı üç nokta (…), ( ruık rıezı, hir nuık

-          deq/ı (.): nokta (.) ,(b. nuık, nex, nuıqta/ı)

-          deqıl (,): virgül: (,) (b. qıçık, dexıl, dexılla, qıç/ı

-          deqrıezé/y: (…….) sıralı çok nokta : (. Nuık rıezéy

-          dıdeq: iki nokta: (:) (b. dıdeq pieser, dınuık

-          eıyaz, zer/o, sıfır, : sıfır “0”

-          guıç / guıçık: ( “ ) tırnak işareti

-          hokek: bend işareti (&)

-          nida : “!”  ünlem işareti

-          payok : edat, takı

-          persı/n, persun: (?)soru işareti (?) ( b. sıwal/ı, çengılé persi

-          piç / pieç : köşeli parantez

-          qerfı (‘ ) : kesme işareti, tek tırnak ( ‘ ) ( b. yo quıç)

-          rawa: kip

-          Qews/i : ( )   parantez

-          yo guıç :  ( ‘ ) tek tırnak , (b. qefrı)

-          çardor: çarpım (x) (b. Dor, )

 

                     

 

                      UMARTIŞ : SAYMAK SAYI

Regum : rakam

Ayaz/ s  ( b. Zerı, Zero, sıfır)    0,

Sayılar

 

sıfır

bir

 iki

üç

dört

beş altı

altı

yedi

sekiz dokuz

dokuz

 on

 

0

 

1

2

 

3

 

4

5

 

6

7

 

8

 

9

 

10

 

Umarı

 

 

ayaz

Yo

hirı

çar

punc

şeş

hot

heşt

no

des

eıyaz

xewék

 

 

 

 

 

zerı

 

 

 

 

 

 

zero

 

 

 

 

 

 

sıfır

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pédayé umartışunıd yen vatış

Yo

hirı

çar

punc

şeş

hot

heşt

no

des

Paduısé yın

 

yoyek

 

dılet

hirlet

 

çarlet

 

punclet

şeşlet

 

hotlet           

heştlet

 

nolet

 

deslet

-yek, -let,

 

yoyı

 

dıla

hirla

 

çarla

 

puncla

şeşla

 

hotla

heştla

 

nola

 

desla

-yı,  -la,

Yo yo

dıdı

çarçı

 

 

 

 

Yo, -dı, -çı,

 

dıyek

 

 

 

 

 

-yek,

 

duıbarı

çarçım

 

 

 

 

-barı, -çım,

 

duıba

 

 

 

 

 

-ba,

 

dıbarı

 

 

 

 

 

-barı,

 

 

 

 

 

 

 

 

Yundesıra hxetan néwes xuıser yén umartı

 

11

 

12

13

 

14

 

15

16

 

17

18

 

19

  20

 

Yundes

 

duiyes

hirries

 

çarries

 

puncies

şiyes

 

hotties

héşties

 

néwes

vist

-des

-yes

ries

-ries

cies

-yes

-ties

-ties

-wes

-

 

 

 

 

 

 

21

22

23

24

25

 

 

Vist yo

Vist dı

Vist hirı

Vist çar

Vist punc

     …

 

 

Vist …….

……..dı

…….hirı

………çar

 

 

 

Hirıs…….

…….dı

…….hirı

 

 

 

 

Çoras ……

…….dı

 

 

 

 

Puncas….

…….dı

 

 

 

 

Şéşt…..

 

 

 

 

 

……….yo

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DES DES – DÉSİER : ONAR

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

des

vist

hirıs

çoras

puncas

şéşt

hotay

heştay

neway

se

 

 

 

 

 

 

-s

-t

-ıs

-ras

-cas

-t

-ay

-ay

-way

-

 

 

 

 

 

 

 

 

SÉYER  SÉYER : YÜZER  YÜZER  ( B. SE  SE )

Se (100),  dısé (200),  hirsé (300),  çarsé (400),  punsé (500),  şesé (600),  hotsé (700),   heştsé (800) ,   nosé (900),     hxezar(1000), 

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

 

se

 

dısé

 

hirsé

çarsé

 

punsé

 

şessé

hotsé

 

hessé

nosé

 

hxezar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

deshxezar10,000),            sehxezar(100,000),                  yo miluı/n(1,000,000),                               

 se miluı/n(1,00,000,000),         yo milliar(1,000,000,000),            yo tirllun,  yo qatırllıun,    yo sen,

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

Des hxezar

Vist hxezar

Hirıs hxezar

Çoras hxezar

Puncas hxezar

Şéşt hxezar

Hotay hxezar

Heştay hxezar

Neway hxezar

Se hxezar

 

 

 

 

 

 

“hxezar” xuıser gen péni.

 

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

1000.000

 

Dısé hxezar

Hirsé hxezar

Çarsé hxezar

Bunsé hxezar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ekı

 

 

 

 

 

 

-sé

-sé

-sé

-sé

 

 

 

 

 

1000.000

1.000.000.000

1.000.000.000.000.

1.000.000.000.000.000

1.000.000.000.000.000.000.

“milyon”

“milyar”

“tilyon”

“qatırliyon”

“sıtırliyon”

miluın

millyar

tilyar

 

-yon, uın,

-yar

-yar

-yon

-yon

 

( 100,  200,  300,  400,  500,  600,  700,  800,  900,  1000,  10.000,  100.000,  1.000.000,  100.000.000,  1.000.000.000,  100.000.000.000,  1…………..,  1………………..,)

UMARTÉ RUIÉJU : GÜN SAYIMI

Vérni ser :  öne doğru

 Ér,  sıwa,  birr,  binter,  binbinter,  binterı,  bad binterı,

( bugün,  1. gün, yarın  2. gün, öbürgün   3.gün,  4. gün,  5.gün,  6. gün,  7.gün )

Nimruej : öğlen (b. Nimroj,

Fejir  : şafak  (b. şefeq,

Péni ser : geriye doğru


Ér,  viziér,  peré,  pieraré,   pıtır pieraré,  pietorı,  pıtır pietorı,

( bugün 1. gün,  dün 2. gün,  öbürgün 3. gün, 4. gün,  5. gün,  6 gün,  7.gün )

 

ŞUNİ: akşam, ileri ve geri akşam sayımları 

 

 1

 2

 3

 4

 5

 6

 7

 Vérniser

 

 

 ımş

 şéwné

 şetırné

 şet şetırné

 şot

 şotırné

 şot şotırné

 -

 -né

-ır-né

 -şetır -né

 -

 -ır-né

 -şotır- né

 Péniser

 

 

 

  ımş

 bişew

 bitırşew

binbitırşew

not

 notırşew

not notırşew

 -

 -şéw

 -şéw

 -şéw

 -

-ır -şéw

 -notır- şéw

 

 

                 Yı ımş şin ?     ma ımş pior pia …… ké  xelefu.

                 ımş léyla yı yén……    şıma.          Léyla yı ımş umé ké şıma ?

                 şéwna ma bén mısafir şıma.      Tı şéwné bén mısafir mı?

                 Bişéw maş i ké kezbuno yın.       Bitırşéw ma ké ruıstém yınıdib tı kot qaléma.

                 Imş nié  şéwnaz nié şetırné ma bé mısafir……………….qasim.

                 Wuiz bitırşéw ké kumil yınıdıb.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

HESAW RUIEJUN PİRIK: PİRENİN GÜN HESABI

NUME RUIEJU O MEXNE  RUIEJU   (GÜNLERİN ANLAMLARI)

DIŞEMI                            : Pazartesi   -     (İkinci gün)

HİRŞEMI, Sielı, siemı     : Salı       -    (Üçüncü gün)

ÇARŞEMI                        : Çarşamba   -  (Dördüncü gün)

PAŞEMI,  buncşemı       : Perembe   - (Beşinci gün)

İNİ,   Cuımıe,   Yenı/e     : Cuma    -  (Bunlar)

SIFTI,  Paşini,                 : Cumartesi  -  (Bunlardan Sonra)

KIRRI/e, Şemı,   Guıretı : Pazar  -   (Birinci gün)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şem-mı

Dı-şem-mı

Hir-şem-mı

Çarşem-mı

Punc-şem-mı

İn-ni

Paş-ini

kırı

siemı

sielı

 

yenı

sıft

guıretı

 

 

 

cuımıı

 

 

 

 

ŞEM/I            : (1. şema):  Pazar ( kıre, guıretı )

DIŞEMI         : (2. şema) : pazartesi

HİRŞEMI      : (3.şema) Salı ( b. sıelı)

Çarşemı         : (4. şema): Çarşamba

PUNCŞEMI :  (5.şema): Perşembe

İNİ                 : ( bunlar yapılan şemaların sayısı Cuma ( y. yenı, cuıımı)

SIFT              :  paşini ( bunlardan sonraki ): cumartesi ( y. sıft,

UMARTÉ SERU : YIL SAYIMI

HXEWAL SERU  /   MEVSİMLER

 HET  DUİNYA :   YÖN

WISAR : İlk bahar

BAHARI - (canlı yılı)

(21 mart 21 eylül yaz evresi)

 

 

 

 

RAŞİ, Aşşi, Şerq, Ruejda,

Rozda, Harba : Doğu

UMNU   : Yaz

MEĞREW, Ruıejwar,Garp/a,  Rozwar  : Batı

PAYİZ : Sonbahar

MERDI - (ölü yılı)

21 eylül 21 mart kış evresi)

 

CİHUI, Verruej, Cunıp, veroz,: Güney

ZIMISTU : Kış

ŞIMAL, Zımı, qerssı : Kuzey

 

SER : yıl

Dorser,  sera néwi  : Yıl dönümü, yeni yıl

seré ser,  Kalek        : Yıl başı

SE SER,                      : Yüz yıl

HIN, Yo Hın        : bin yıl

QUIRNI/E            : Kutup (Quırné duinya: “dünyanın sonu!”, Kutup.

QUIRNÉ  ZIMİ     : Kuzey kutbu

QUIRNÉ VERUI   : Güney kutbu

HÉT DUINYA( HET) : YÖN TARAFI

RAŞİ,  AŞŞİ,  Harba, Rozda, Ruejda, Şerq, Ruejdiar,  “şefeq-”    :   doğu     

( raş “ruaşni” dayi, raş “i”, “i” zafi-xélliek nişu duna, ruaşné tij mayi o çido ğéwti –(soyut )dun wertı. )

MEĞREW, Ruıejwar,  ruejwar,  rozwar,  garp, ruej şı kue, ruej şı huna,   :   batı  

( ruej-war,  “-war” pieduısé yı diyencı. Ruejwer, ruej şı kue,

CUIHI,  Verruej,  Cuınıp,    verruej,  veroz,   :   güney

ŞIMAL,   Zımı,  qerssı,                                      :   kuzey

kuırnı/e   : kutup

kuırné raşi : güney kutbu

kuırné  şımal : kuzéy kutbu

   AŞM    /     MEĞNE AŞMUN O RUEJU

 

AŞM

 

 Numé Bin   :  MEĞNE  AŞMU  (AYLARIN ANLAMI ) / AŞM, SİN, : AY

 

KAL

Kunina peyın, Çelı, zemperin 

(Ocak)Aşmé kal,ına aşm kal xeneqnena(yaşlı ayı,"yaşlıyı boğan ay" denir)

 

SIBAT

Guıejık (Quıejık),   

Guejın,

(Şubat)   Aşmé bat ,  ına aşmıd bat yen  (fırtına,rüzgar ayı denir), (15 Şubat ile 15 Mart ayı arasına “KORTQIRAN”- yani kışın çetin dönemi anlamını verir )

 

EIDAR

 

Tuışkek 

(Mart)  Aşmé daru , ına aşmıd daryen cu  ( bu ay ağaçların canlandığı ay denir), (15 Mart ile 15 Nisan arasınaCAMISQIRAN” ayıda denir. Bu dönem mandaların kırıldığı dönem olduğuna işaret edilir.)

 

NİSUN

 

Nérin     (Nériné wısar)

(NisanTayé nésen , nie zımıstun niez wuısar.  ( ne kış nede ilkbahar bir şey görünmüyor), (Nériné wısar )

 

GUILUN

 

Vıldun

(Mayıs) Aşmé guılu ( güllerin ayı , gülerin açtığı ay anlamına gelir)

 

HXEZRUN

 

Viertıware

(Haziran)  Ina aşmıd ru dunarie ( yağlığa doğru anlamını verir)

 

TEMMUIZ

 

Tizın

(Temmuz) Dıwar semızen ına aşmıd ( hayvanlar için semirme ayı denir)

 

TEBAX

 

Kengezer

(Ağustos) Aşmé tebax , ına aşmıd dıwar tebax ben.

( hayvanların ayaklarının çatladığı ay  anlamını verir)

 

KEŞQUIL

 

İlun

(EylülIna aşmé keşkeka  ( "keşkek" ayı denir )

 

TİŞRİN

 

(kunina(-1)

 (Kunına Yoyın): (Ekim) Kunın -guni: mérg vaş (“doğanın ekşimesi” anlamında kullanılır. 2) birinci ölüm, otların ölümü !)

KUNİN’A

(YOYIN)

 

Gaver   (2)

(Nériné payiz)

(ikili sayıldığında, buna “kunına verin”de denir) : (Kasım);

ına aşm,  mérg  buığiko ( ikinci ölüm, böceklerin ölümü !),(Nériné payiz )

KUNİN’A (DIYIN)

 

Gağan  (3)

(Aralık Kuniya hirın -guniya hirın ;

ına aşm, mérg  daruno ( üçüncü ölüm, ağaçların ölümü !)


Kal                : ocak     : ( kal xenıqnena)

Sıbat             : şubat  :  ( zé –biattia)

Eıdar             : mart   : ( aye daruna)

Nisun            : nisan (tayé nésen)

Gulın             : mayıs : çi nésen)

Hxezzurın     : haziran:(  hxez run, waxt runıo)

Témmuız      : temmuz:( vaşina temmuızıno)

Tebax           : ağustos: tebex finena)

Keşquıl        : eylül: ( keşkek té girena, waxt keşkeko)

TİŞRİN         : ekim: merdı kuıen tabiat

KUNİN         : (kunina verin) kasım:    merdé tabiata dıyın)

KUNİNA PEYIN  :  –(kunina peyın) : aralık: ( merdo tabiato peyın veya hirın)

Ayların hesaplanması miladi ayın on dördünde (14) başlar, on üçündede biter

 

UMARTÉ SERRU : YIL SAYIMI

 

 1

 2

 3

 4

 5

 

 

 VÉRNİSER

 Imser

Sérna

Setırné

Sıtır setırné

Sıt  sıtır setırné

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 PÉNİSER

 Imser

 Par

 Pierar

 Pıtır pierar

 Pıt  pıtır pierar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

QEMÉ SÉRİG YÉN: GELECEK OLAN YILAR KİPİ

Imser      : bu yıl

Sérna      : seneye gelecek yıl

Setırné   : ikinci gelecek yıl

Sıtır setırné        : üçüncü gelecek yıl

Sıt  sıtır setırné  : dördüncü gelecek yıl

 

QEMÉ  SÉRİG VİÉRT : GEÇEN YILAR ZAMAN KİPİ

Imser        : bu yıl

Par           : geçen yıl

Pierar       : geçen iki yıl öncesi

Pıtır pierar         : geçen üç yıl öncesi

Pıt  pıtır pierar   : geçen dördüncü yıl önce

Serag umé         :  gelen yıl

Serag şi              :  giden yıl   geçen  yıl

Sera bin              : diyer yıl

Serag viert         :  geçmiş olan yıl

Serag yena         :  gelen yıl, gelecek yıl

 


Yorumlar - Yorum Yaz
Anket
Sizce Zazacanın En Büyük Sorunu Ne?
Döviz Bilgileri
AlışSatış
Dolar34.651034.7899
Euro36.488136.6343
Takvim
Dost Siteler