8- DERS’A HEŞTIN (8)
Xuıyayé Hxewal fékyu o Daru
| féki | dar | paduısı | Akerdiş yı |
| say | sayyer | -yer | Paduısé yı “yer”, say o sayyer numun yın xuıser yoné qédı dun wertı. |
| tuiy | tuiyyer | -yer | // |
| guaz | guazyer | -yer | // |
| alınc | alıncyer | -yer | // |
| salınc | salınyer | -yer | // |
| - | valyer | -yer | // |
| - | mazyer | -yer | // |
| - | vindiyer | -yer | // |
| mışmış | mışmışyer | -yer | // |
| - | vızyer | -yer | // |
| - | xırtık | - | Piebesté yı çinniu numı xuı ye vatış. |
| - | gez | - | // |
| - | bır | - | // |
| Bali | mazyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| - | qevaxyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| - | Qewax qilık | - | Piebesté yı çinniu |
| - | dırkilyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| - | sıncyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| zéytuın | zéytuınyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| xuırma | xuırmiyer | -yer | Xuırma, xuırm-i- “yer” , “i” zieduné nişu dun. |
| Suırgıl | suırgilyer | -yer | Suırgıl, suırg-il- “yer” , ikad zieduné nişu diyen. O “l” gırıdayé dun. Piebesté yı vırazen |
| - | Telı | - |
|
| Say mirçıku | Bir say mirçıku | - | Vatiş yı é binunra ferqli xuiyen |
| - | Wışk dar wuışkdaryer | “dar” -yer | İnin vatiş biayé xuı “dar”’ıd kén tamum. “wışkdaryer” |
| - | gendar | “dar” | // gendaryeriz yena vatış. Eısıl vatış gera inab. |
| mıxmıx | mıxmıxyer | -yer | Paduısé yı “yer” |
| qesa | qésiyer | -yer |
|
| - | léw | - |
|
|
|
|
|
|
Biyayiş dar:
Zaf dar vıl kéna o bezrı tepışnén. Bezré dar kuen aırd o hine dar véjyena.
Dılé dar cenénde ben pil ben dar
Zé tuéz yo bin gende o eıra harı dun bén dar
Rıstımıra harı duna bena dar.
Zun zazakid hirı qédı vıraşté numun daru yen vatış
Guaz’yer” paduısé yı “yer”ra yen vatış. Ekseriyetra ina vajyen.
Gendar yaz gendaryer. Inéd paduısıd “dar” yen vatış. “daré guıl” inéd guıl xuısera ayra paduısé yé çinniu. Dar numé xuı “guılra” kena tamum.
Bır, xırtık, léw in numé xuıra vajyén. Paduısé yın çinniu. In numıra ayig yén vatış hema “léw” dar nibi. Ayra; paduısé numé yın çinniu, yaz niguıret.
Zona bélka yoné qédiz yen vatış la hema ma pé serwaxt nibi.
Sayyer vıl kerd’a.
Guılé dar
|
Fekiyé yı |
Numé dar |
Paduısé yı |
Numé guılé yı |
|
suırgıl |
suırguilyer |
-yer |
Guılé suırgil |
| - | guıldar | “-dar” | Guılé dar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Guılé daru. İn dar hirı çeşit yı ést.
guılé daru. İn dar pelin, wuısar o umnu guılu kén a.
Dar hévér guıl kena a o cuapé feki gena.
Dar Bırın, Dırkilyer o suırgılyer guıl kéna. Tay yı féki tepışnén o tay yiz féki ni tepışnén.
Guılé suırgılra şirawı vırazyen. Reçel –şirawé guıl zaf weş
Guıl rengoné xuıwo vıraşté xuıra ruehx kena şeni.
Guılé vaş
| - | Vaş guıl | “guıl” | Guılé vaş (…………..) |
| - | véwek | -ek | Guılé véwek Guil véwek sıpi véwa, suır vistuiriya o zer’iz guerıma. (véw, vistuiri o guerım ) |
| - | hxeşhxaş | - | Guılé hxeşhxaş |
| - | zuıl | - | Guılé zuil |
| - | Zuil kesu | - | Bınd piyunz yı est. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yo qédı guiliz vaşıd bén a.
Zuıl o ın cınsra bınd piyunz tepışnen o seriz wısar guıl kena o bezrı dun.
Yo cıns vaşiz guıl ken’a o bezrı tepışnen.
Yo cıns vaşiz – hxeşhxaş guıl ken’a o zé baklu hxewu tepışnen.
Guılé vaş rengına. Her rengıra guıl esta.
Sıpi, suır, zer, muer, kawi, qer, qedfı o akerdé rengunaz guil vaş ést.
Guıl hxeyat o eşqıd şéniya
Guıl rengina
Guıl şirına
Eşqo yarir
Guıl şéniya
Vıl
| vıl | Vılé dar | Wuısar oumnun dar vıl ken a. |
| vıl | Vılé vaş | Nebat biyayiş xuıser pior vıl gén, puıng dun o rıstım ser harı dun biyayiş xuı cuiynén. |
| vıl | Vılé téli |
|
| vıl | Vılé taar |
|
| vıl | Vılé arguıd |
|
| vıl | vıladır | Ina vıl réng xuıd zaf suıra munena kıllé adir ayra tıravun “vıladır” |
| vılçık | Vılé vaş | In vıl zaf qıja. Ayra tıra vun “vılçık” |
| Çeqer | Vılé vaş | Vılé vaşşia. Ina vıl zé çeqé adir suıra ayra tıra vun “çeqer”, “vıl çeqer” |
| Vıl | Vılé gewén |
|
|
|
|
|
Vıl : pioré vaş vıl kena o bezrı gen.
Vıl bınıka
Vıl qıjıka
Derdo quılir
Vıl qedeka
Ayig vıl kén a
Vılé dar
Vılé vaş
Vılé teli
Vılé gewén
Vılé arguıd
Vılé taar
Vıl ‘é” - daru, ikad “é” vierté qalçık dun o dar’u” ikaz “dar” yowa “u” péquırse zafi nişun dun. “daar”
ay daar: e, ayig hé uja daar.
Hé niun é darundé. Kot niun daru
Aya dar. Yo dar nişu duna
É dar, ay dar wuird hemiz yo meğnı dun.
Daru bırnén. É daru………………………………..? paduısé yı “-u”, o “-én”, “én”zafi muejnen. Yani yo ténra zedo. Eg “en” ıbse yo teno.
Tar vılen ? tar ho vılen. Tar ni vılen paduısé in qalçıku “-en”
Vaş vıl kerda a
Daar vıl kerda a ?
Telı ho vıl ken a
Arguıd vıl rışnawa?
Tar’iz vıl tepışnen
Nebat pior vıl gen. Tay dar o vaş vıl nigén puıng dun.
Guazyer puıng duna. Gendar puıng dun o harı kena. Yoz genadar gıla tepışnen zé enguır.
Arış bezrı gen, vıl nigen. Ğelı qumen weşı gen o zéré wéşid hxewé ğéli gınena de.
Yo hxewé ğélira vistıra hxeya şéşt hotay hxew yo weşé ğélid véjyén. Aırd hol axpinıd ğelı daha hol gen. Yo weşé ğélira puncasıra cuar hxewé ğéli tıra gérena.
Wuısar yen zerguini quena aırd. Aırd rengen. Nebat pior vıl kena. Dar ben guni, vıl kena o cuapé fiş tepışnen o vılé xuı rışnen.
Fişe dara rasen, eıwil ben xag, o cuapé rasen ben féki o wuiryen.
Féki xagiz wuiryena.
Vılé kuiyra dualmé vırazyén. Dualmé vılé kuiy zaf wéş.
Pél guılra şirawi vırazyena- tıra reçel vırazyen.
Tay fékiraz şirawi vırazyena. Şirawé ………………………………..
Alınc, salınc, suntalı, qax, kiraz o ………………… inunra xueşaw vırazyena.
Wışna gılıwa rında. Wuışniyer tualé yé zaf qillın ço nişken şior pa. Ço pa ğıjben. Zé qewax qiliko.
Dar wuışniyer zaf gırıyın o zaf qayım niu. Ayra tıra textı nivéjyen. Dar yı ben quéli.
Yo wuışniyer vér bér madib zaf yo dara qumına rındib.
Vılé gewén miyesé égmin uncen xuı. Égmin vılé gewén zaf hol, zaf derdunir dermun.
Gewen vılın o telın
Dar gılın o pelın
Eıli ho vaş çinen.
Ehxmed hop é tırpun vaş çinen.
Sıdıq pé vaştuiri ğelı çino?
E, sıdık ………………………….
Kérim tırpuné xuı masad kerda
Xeléf pé dést vaş untwe
Dorreş hema newı ho arguıdé xuı awk dun.
Celal sérna yegé xuı ken cew.
Tı sérna çı rumén? ……………………………………..
Ma sérna citiéri kén.
Tiz xuir sérna yo yega icar bık, tedı garıs bırum. Garıs hol perıken.
Garıs o quérriek yo çi.
Nun kuérriék tuı çıré werd? …………………………
Kuérriek şelı tepışnen.
Ğelı, cew, wuısarı, quınci in weşı kén
Lazuıt sarı tepışnen
Veruejık’iz sarı gena
Baklé, nehxé, faslé iniz hxew tepışnén
Tiz yo çan numu buınuıs …………………………………..
| bezrı | Vierté yı | Paduısé yı | Numé ariş | Hxewelnayé yı |
|
| hxew | Hxewé | “é” | ğéli | “ı”, “i” |
|
| // | Hxewé | “é” | céw | // |
|
| // | // | // | lazuit | “ıt” , “it…” | In hxewé lazuitta |
| // | // | // | Kuériék | “ek”, “ék” | Kuérek hol hxew gen Kuériék hxew guırét Kuérek ho hxewen |
| // | // | // | Fasla | - |
|
| bezrı | Bezré | “é” | Kui | - | Kui zerıd bezrı gena |
| bezrı | bezré | “é” | xiyar | - | Xiyar xuı niund bezrı gen |
|
|
|
|
|
|
|
Hxewé ariş. Hxew tevera diyen. …………………………….
Bezrı zerıd diyen. Bezré bazılcuna siay. Bezré bazılcuna suır. Bezré……………….
Bezré say.
Sayer bezrı ça gena?...........................
Hxew o bezrı niun herrıd rummién.
Qewax, val, sınc, vindiyer o telı gılé yın ciyén de. Bezré in daru çinniu.
Bır mazyer, hım gıné yın ciyenruı, hım bali- hxewé yın rumyena o hımiz quekıra léw yın niyén ruı.
Her yo fert gera serıd yo dar ruın.
Tuı çıré dar nawaruı ?
Daré féki ço ruınse nım faydé yé insunir esta o hımiz tér o çélir faydé yé est. Yoz ri nebat kena şeni. Aırd nekışnena biyayiş xuıra.
Faydé dar:
bueğé darra; textı, kerestı, edewat o tıra suis kiyi vırazyen.
Tuale yéra; sepet, hxesır o dermu vırazyen. Tuale darra zaf çi vırazyen.
Gılé dar ben kuéli tıra zaf yo faydı geren.
Pél dar; pél zaf darunra dermu çi vırazyen.
Darag féki tepışnena ço hım fékié yéra faydı vinen o hımiz bezré yéra ço zaf yo çi tıra vırazen.
Gelo ço bezrıra éşken çı faydı vin?
Tay dar awkin, tay dariz co béjıd yén.
Dar:
Wuısar rengena
Umnun şirnena
Payiz zerena
Zımıstu qernena