DERS’A HİRIN (3)
ZEMUN SER: ZAMANA İLİŞKİN
| salise | saniye | dakika | an | vakit | “vakit” | zaman | Yüz yıl | Bin yıl |
1 |
liç | lehxza |
deqa |
hxel | waxt | mıhxal | zamu | dem | hın |
2 |
|
|
| hema | waqit |
|
| eısır | Hxezar ser |
3 |
|
|
|
|
|
|
| Se ser |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- Hxel, zamun, dem, waxt, waqit, mıhxal,
( an, zamanı, zaman,
Ina hxel ikab şı. Hxelabin ikera şı.
Hxel yena vıl awknena Hxel yena kera sawnena Hxel xuıd mıhxal hxewelnena Hxel waxtir ceğd uncena ………… |
Zamun vérinıd vun aşmé eıdarid şin warı. İnsun o zamun nizdié yo dém juiyén.
İnsun o waxt zé dar yo eısır qeldén.
Pirıké tuı ……. Seréya?
Dara en pil çan eısır juiyena? ………………………………………..
Yo hınıd çan eısir ést ? …………………………………………………
waxt bior .. ……şin ………………….kén
waxt yı umı se ma şin çinén. Şıma ayé xuı ……..a
iké yen, ……………………………
iké umı, ……………………………
bınék cuıaver şı, ………………………….
Lehxzék cuaver ikab, ……………………………
Bad nimruéj pia şiérin, ……………………………………………
niuz vinin hxelna şiérin, ………………………………………
Bajié vaj, bajié……………………
hema newı umé tia, hema nişin ………………………………
héver : birazdan, biraz sonraki zaman (y. Bınéna, qédéna, )
Hé vér : önceleri (y. Cuaver, eıwil vér, )
Hépé : geçmiş olan zaman (y. Cuapé, )
ina hxel : şimdi, hemen şimdi, şu an
bınék cuıaver : biraz önce
bınék cuıapé : biraz sonra (y.bınena)
önce | sonra | önceleri | geçen | şimdi | hemen | Şu an | |
cuaver | cuapé | Hé vér | Hé pé | iké | cad | Ina lehxza |
|
Eıwil vér |
| Ya ruéj | Ina hxel |
|
|
| |
|
|
| Ya şéw | hema |
|
|
|
|
|
|
| cad |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cad kot ceğdı şı. Cad vazdıra ……… guıret ………..ı
Hema, iké ikab. İkera berd. İka nieb se ujaz vıraz ben.
Hema vizér mır ava ez…………………
Hxellabin kéf yı cadıb, iké sébiu pé.
Cuıaver berd. Yıwa cuaver guıret binçéng xuı ikera viert ra şı.
Cuıapé wa tuir birom biar.
Teng waxto ına hxelıd ço şior uja niben. Lehxzéna vınnin cuapé şiérin. Niu……………………….
hemen | şimdi |
O an |
Az önce | birazdan | Biraz önce | Daha sonra | Az sonra | Bir vakitler |
cad | iké | Aya hxel | Hxela bin | bınéna | cuaver | Cuapé | Hxellna | Waxtég- |
|
|
|
| hxelna | Bınék cuaver | Bınek cuapé | Hxelé- |
|
|
|
|
|
| Bıné cuaver |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cad bié……………………..
İké şuı………………………
Aya hxel uja kot ……………………………
Ina hxel tı yén……………………..
Hxelabin kot ceğdı şı ………………………..
Bınena yen iki atı vinén. ………………………………………………….
Hxela bin eızminra çi kot aırad tuı di? Nié hxér …………tayé…………….
Vın ez cuıapé tuıra vun.
Kıhuni ser yo vatış vajyo tuı tayé eşnawıt? ……………………………………………………………
Mıhxal tuıwo yı yo niu. Şıma waxt xuı yo nikerd ki şıma……………o……………………bik
Kum mıhxalıd yı yén? …………………………………………………………………………………
Bajé awk bena zied …………..nişkén tıra raviér. Yın tedarıké xuı diya? Şıma hé ……………………
Zemun eırşı-alla ……….bızunén, ér zamun duinya……….. umén zunayı.
Hxel yena hxel ser hxewliyena waxt ser ……………………………………………………………………
Waxt yen waxt ser şın qéldiyen eımirser …………………………………………………………………..
guırı yen guıriser juıyen şın hxeyat ser …………………………………………………………………..
ZAMUN SER
hxel |
|
|
|
ike | iké hema cad |
zamun newı. Zamunıg mahé tedı. | Zamunıg mahé Tedı |
viertı | Cuaver | Zamun vierto. zamun hera | hera |
ver | cuapé | Zamunıg yen- zamun hera | hera |
ver | Bınéna bınékna | Zamunıg yen nizdi. | nizdi |
viertı | Hxella bin | Bınék cuaver. Zamun viertı . vierto nizdi | nizdi |
ver | Hxelna | Bınéna. Zamunıg yen- nizdi | nizdi |
viertı | Bınék cuaver | Zamun viertı- nizdi | nizdi |
ver | Bınék cuapé | Zamunıg yen- nizdi | nizdi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tı iké şin ?..............................
Ya iké yena? …………………..
Ma iké sekén ?...............................
Şıma ikera şin ça? ………………………..
Yı ikad iké munén niu şin ?..................................................
İkéra şıma inabikse sıwa bir Seben!
İké tia vın wa yaz bior awaxt şıma pia unnén o guıré xuı.
Tor ğém yı niu! Nivun in iké hé ikad sekén.
Iona hxel niben aw cuapé vırazyen. Tı cuapé éşkén ay……….?
Tı ika hé bawé kum? …………………………………………..
Léyla umé ? …………………………………..
Léyla bınéna yena? E, léyla …………………………….
Ma hé şin tı cuapé bié.
Ma hé cad şin.
: TÜREMİŞ ZAMİR
akşamki | dünkü |
halbuki |
kimisi | birileri | Kim ki | O ki | birisi | kimse | Kişi, kimse |
Şunig/k | vizérıg |
halbıki |
Yoyek/g | yéw |
Kumig/k | awıg | Yo yek | çéw | Kes |
|
|
| yoyék |
|
|
| yéw | ço | Aw |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Ay |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Şunig/k | akşamki | Şun-ek, -ik | -eg, -ek -ig, -ik, |
|
Viziérıg - | dünkü | Vizér-ıg | -ıg, -ig |
|
Kesik/g - | kimileri / kimiki | Kes- ik/g | -ıg, -ig, -ik, - ık, |
|
Halbuki -- | halbuki | Hal-bu-ki Hal- bı-ki | -ki, - |
|
Çoyek -- | kimisi, kimse | Ço-yek | -yeg, -yek, |
|
Yoyék/g - | birileri | Yo-yek, yo- yıg | -yeg, -yek, -yék, -yıg, |
|
Yéw -- | birileri, birisi | y-é-w | -é-, -éw, |
|
Kumig/k- | kim ki | Kum-ig, kum-ik | -ig, -ik, |
|
Awıg-- | o ki | Aw-ıg | -ıg |
|
Yo yek - | birisi | Yo -yek | -yek, -yék, -yık |
|
Çéw-- --- | kimse | Ç-é-w | -é-, -éw, |
|
Kes----- | kişi, kimse | kes | - |
|
Kes’éka | Kişi olan (dişil) | Kes-a, keséka | -a, -é-ka | may |
Yo kesék | birileri | Yo kes-ék | Yo, -ék, | ğéwi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Şunékna ma pia şı ké dorréş. Dorreş ımş ho qormı pojen. Şunnin qormı tıvun wuiren?
Şéwnékiz ma şin yoné kiyı.
Çéwra mevajin…………………………..
Ér çoyek nésen tıvun sébiu? Dueşé eıvdal ér zaf hor guıret. Hxalbuki waxtunıd ina zaf hor niguırétin.
Awıg şior cı tedı benvin.
Kumıg eften…………………………………
Yo kes çinniu…………………ma…………….şı.
Gelmek | geldi | geldi | geldiler | gelmiş | gelecek | gelecek | gelecekler | geliyorlar |
| eril | dişil |
|
| eril | dişil |
|
|
umayış | umı | uméya | umé | uméb | yen | yena | yén | Hé yén |
| umıb | uméb | uméb |
| umén |
|
|
|
umayo | uméya | umayéb | niumén | |||||
umén | umayéya | umén | ||||||
niumén | umén | umayé | ||||||
niumayo | niumén | niumén | ||||||
niumayéya | niumayé | |||||||
|
| |||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Umıyış : gelmek
Vizér nie peré hxelim umı. Tı ké ………………………………………?
Uméya : gelmiş, geldi ( dişil)
Ér bad nimruéj nizdié yériya pelda umé. Cémla kum mıhxal………………………….?
Umış : gelme, geliş
néri | gelmişti |
gelmiş | Gelmiş olma | Gelmişti (çoğul) | gelir | gelmez | geliyordu |
|
geldi |
|
|
| geliyordu | ||||
umı | umıb | Umo? | umayo | uméb | yen | niyen | umén | umén |
| Umo umıb |
|
|
|
|
|
| |
mayi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
umé | uméb | uméya | umayéb | uméb | yena | niyena | umén | umén |
Uméb? | umayéya |
|
|
|
| |||
uméb |
|
|
|
|
| |||
|
|
|
|
|
| |||
nie | nié | niumıb | niuméb | niuméb | niyen |
|
|
|
niumo |
|
|
|
|
|
|
Hévér umén iké hin niyen : ına qalıd hım mayti hım nerti o hımiz zafi tedı esta
Umı ? zamun viertı o hera
Umı . zamun viertı o hera
Umıb ? umıb (nér) wuiz umıb. ( “wuiz” neri nişu dun )
Qal kerdışıd “wuı” ben “yı” va ez ha şın. İkad “yı”- kuen ver kal yena wertı.
Nerid: “wuı” vun ez yen , “yı” vain ez yen,
“wuı” gen (o alır –eril )
“yı” guıret ( o aldı – eril)
Uméb? (may), yaz uméb. (“yaz” mayi nişun dun.) kalkerdışıd “yéz” watin ez yen, yaz “yéz” va ez yen.
May’id : “ yaz” ha şımad yena , “yaz” ha şına, yéz vatin ez yen, “yéz” guıret, “yé” vıraşt,
“yaz” gena (oda alır- dişil )
“yéz” guıret (oda aldı – dişil )
“yé” guıret (o aldı –dişil )
Umén? Zamun hera. (may o zieduné diyen wertı.)
Umén …………………………………..
Uméy? : ………………………
Uméy hé zerıdé. (may nişu dun) zamun nizdi muejnenra
Uméya ? (may nişu duna) yo te wieren
Uméya şiya ha baxçıt sayu duna arie, ha baxçıd çiryena
Umén : ………………………………
Umıb :
Awaxt uméb. Zamun heraw vérin.
Nizun ké uméb. Zamun heraw verin, zamun nizunı
Niyen (nér) zamun newı nişu dun…………………………
Niyena (may) zamun newı nişu dun …………………………………..
Niumıb (ner) ………………… “niu-” çido notıré duna wertı.”- mıb “ sıfat neri diyencı
Niuméb (may) ………………….”niu-“ notıré dun wertı. “-méb” sıfat mayi diyencı.
Nişıb (neri) “ni- şıb”
Nişın : yo té ser nişu diyena “ni” notır duna wertı. “-şın” sıfat yo ten diyencı (mayi: diyenacı)
Nişin : hım zedé o hımiz (- gitmi”yordu” , gitmi”yorlar”) “ni-“ notıré nişu dun. “-şin” sıfat
diyencı. Hım sıfat ziédi o hımiz yo tén Serra herayé zamun diyenacı.
Nişib (mayi) “ni-şib”
Nişına : “ni-“ notıré duna wertı. “-şına” sıfaté mayi dunacı. (neri : duncı)
Nişin : “ni-“ notıré diyencı. “-şin” sıfat diyencı. Hımiz zamun herayi nişu dun.
Dacı : ( verdi ) béluı niu (neriz mayiz ben)
Diyacı : ( verildi ) yone destıra yaz yone hxel ser diyocı ayra kum do nişu nidiyen. Maytiya nımti nişu duna “-ya-“
Diyabcı : ( verildi ) maytiya nımti nişu duna “-ya-“
Diyobcı : (verilmişti, veriliydi ) sıfat nerti nişu dun. “-yob-“
Diyenacı : (verilir ) sıfat mayti nişu duna “-yena-“
Diyéncı : (verilir) ıniz buélluı niu sıfat nişu nidiyen. Zafi diyen wertı. May ner belluı niu neri nişu dun. “-yén-“
Diyocı : ( verilmiş ) nertiya nımti nişu dun “-yo-“
Dunacı : (verir) mayti nişu duna “-na-“
Duncı : (verir ) ikad sıfat docı. Sıfatıg nişu diyen “ner” do cı “-n-“
Nidabcı : ( vermemişti ) sıfat yı belluı niu. “-dab-“
Nidacı : (vermedi ) sıfat yı mayiw “-da-“
Nidiyencı : (verilmez) sıfat yı belluı niu. Zafi nişu diyen. “-diyencı-“
Nidocı : (vermemiş ) sıfat yı neriw. “-do-“
Nidunacı : (vermez ) sıfat yı mayti nişu dun. “-duna-“
Niduncı : (vermez) sıfat yı nerti nişu dun. “-dun-“
Dayış: (vermek)
Da :
Da cı
Da kışt
Da pé
Da pé
Da ser
Da ver
Do cı (vermişti ), dab cı
dun kışt : neri
duna kışt : mayi
dun ver : neri
duna ver : mayi
dun pırı : ner
duna pırı : may